Golem był stworzonym przez rabina Löwa obrońcą społeczności żydowskiej zamieszkującej praskie getto. Z czasem jednak stał się nieposłuszny, dlatego jego twórca pozbawił go życia poprzez usunięcie z jego ust kartki z zaklęciem. Jednak Golem odzyskiwał byt materialny co 33 lata i pojawiał się nocą na ulicach Pragi. Jego powroty wiązały się z nadejściem burzliwych zdarzeń, dlatego przez niektórych był postrzegany jako bezrozumny morderca, przez innych zaś jako obrońca prześladowanych. Moim zdaniem ta dwoistość w postrzeganiu jego roli ma swoje korzenie w postrzeganiu samego procesu stworzenia Golema - dla jednych jest to akt kreacji ręką ludzką, która jest przedłużeniem kreacji boskiej, dla innych kreacją antyboską. Prokopiuk wspomina o tym, że Golem może być uznany za "zbawiciela" powracającego w sytuacjach kryzysu, stąd cykliczność jego pojawiania się na ulicach Pragi (33 lata to znamienna liczba).

Bardzo podoba mi się poruszona przez Prokopiuka kwestia: jaką właściwie Golem spełnia funkcję w powieści? Co oczywiste stanowi alter ego głównego bohatera - Atanazego Pernata. Ten zaś zdaje się być alter ego samego narratora, któremu śniło się, że jest Pernatem. Kim wiec jest narrator? Dla mnie oczywiste było, że jest nim Meyrink - Prokopiuk stawia tezę, że jest nim właśnie Golem, jako duchowy twórca Pernata. Co ciekawe moim zdaniem jedno nie wyklucza drugiego. Powieść jest pisana w pierwszej osobie, zaś natura Golema oparta na duchowej transcendencji. Każdy kto styka się się z tajemniczą postacią ma wrażenie zlewania się z nią swojego własnego jestestwa, a nawet uczucie, że jest ona częścią jego duszy.

Zupełnie przypadkiem odkryłam też pewne nawiązanie, które moim zdaniem Meyrink popełnił świadomie. Czytając o historii miasta, w którym rozgrywa się akcja powieści i które sama bardzo chciałabym odwiedzić, zauważyłam pewną prawidłowość. Otóż nazwa miasta według legendy pochodzi od "progu". Córka władcy panującego na Wyszehradzie (wzgórzu znajdującym się obecnie w Pradze) miała sen, według którego miano w pobliskich lasach odnaleźć człowieka ciosającego próg do swojego domu i w tym miejscu wznieść nowe miasto. Sen spełnił się, a miasto otrzymało nazwę Praha, czyli po czesku "próg". Z tego co pamiętam w "Golemie" próg tajemniczego domu był nie do przekroczenia. Mam na myśli ten dom w którym na końcu historii zamieszkali pod symbolem hermafrodyty mistrz Pernat i Miriam. Na samym końcu widać ich siedzących właśnie na progu tego domu. Znowu Prokopiuk w swoim eseju wspomina o roli Golema jako strażnika progu poznania "wyższych światów".

I tu dochodzimy do roli tej historii, jako powieści inicjacyjnej. Według autora eseju wszystkie powieści Meyrinka są oparte na podobnym modelu (jak dotąd czytałam jeszcze tylko "Noc Walpurgii" i zgadzam się z tym twierdzeniem). Droga do poznania jest oparta na symbolice zaczerpniętej z tarota, której nie będę tu przytaczać, bo za mało się na tym znam, żeby dodać coś konstruktywnego od siebie.

Jeszcze na koniec taka mała dygresja - ostatnio dowiedziałam się, że według najpopularniejszej wersji legendy twórcą Golema był rabin Löw ben Bekalel, postać historyczna. Jak się okazuje był on przez kilkanaście lat rabinem w Poznaniu (pewnie dlatego mają tam pomnik Golema). Poza tym historia Golema ma bardzo wyraźne akcenty polskie, bo jej najstarsza znana wersja rozgrywa się w Chełmie.